یادداشت

باید با منطق واحد ترور هر انسانی را همیشه و همه جا محکوم کرد خصوصا ترورهای دولتی چه توسط دولت اسرائیل چه توسط جمهوری اسلامی ایران. نتانیاهو و ترامپ می خواهند برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران را به هر قیمتی ولو ترور دانشمندان هسته ای متوقف کنند. ترور اخیر بار دیگر زنگ خطر آسیب پذیری امنیتی را در ایران به صدا درآورد و غرور هر ایرانی را جریحه دار کرد. امروز به جای شعار توخالی انتقام باید به فکر اصلاح ساختاری سیاستهای داخلی و خارجی جمهوری اسلامی بود.

دکتر داود فیرحی در اوج شکوفایی به دیار باقی شتافت. شاگرد سید جواد طباطبایی و متاثر از او در اندیشه سیاسی بود. استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، عضو شورای مرکزی مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم، روحانی اصلاح طلب، پژوهشگری نام آشنا در اندیشه سیاسی اسلام، و نویسنده ای پرکار بود که با پژوهشهای ارزنده و قلم معتدل خود به اندیشه سیاسی در اسلام معاصر و خصوصا فقه سیاسی خدمت کرد. فیرحی از مدافعان بازخوانی فقه سیاسی اجتماعی و دمکراتیزه کردن فقه شیعه بود.

مسیمیو کمپنینی اسلام شناس و قرآن پژوه سرشناس ایتالیایی از خادمان اسلام رحمانی و انسانی دوست داشتنی بود. در آخرین ایمیل رد و بدل شده از آیات سوره الرحمن با اکرام از جاودانگی خداوند و فنای ماسوای او سخن گفته بود. کمپنینی مؤمنی موّحد بود. در معرفی اسلام در ایتالیا بلکه در جهان زحمت فراوان کشید و نام خیری از خود برجا گذاشت. از جمله مهمترین کتابهای تالیفی وی «تفاسیر جدید مسلمانان از قرآن» و «دیدگاههای فلسفی درباره تفاسیر جدید قرآن» قابل ذکر هستند. آخرین کتابش «محمد پیامبر خدا» بود.

محمد رضا شجریان استاد بزرگ آواز سنتی فارسی و از مفاخر هنری ایران معاصر دار فانی را وداع گفت. هنرمندی آزاده که در کنار مردم ایستاد و ستم را برنتافت و با صدایش که صدای مردم شده بود هنرمندانه از حقوق آنها دفاع کرد. ربنای تاریخی او صدای آشنای هر ایرانی در لحظات افطار بود و آوازهای او تبلور ادبیات غنی فارسی در اوج هنر بود. هنرمندی صاحب سبک را از دست دادیم. صدای شجریان به اعتبار هنرمندی، حقانیت، و آزادگی ماندنی است. اما ظلم حاکم رفتنی است.

مشروح مذاکرات اجلاسیه ۱۴ خرداد و ۱۵ مرداد ۱۳۶۸ مجلس خبرگان رهبری (انتخاب موقت و دائم رهبری) تا کنون منتشر نشده و سی و یک سال است مخفی نگاه داشته می شود زیرا در این دو اجلاسیه نکاتی مطرح شده که انتشار آنها به ضرر مقام رهبری است و به حکم حکومتی ایشان بر خلاف قانون از انتشار ولو محدود آن جلوگیری شده است. اگر چیزی برای پنهان کردن نیست، چرا متن کامل آنها منتشر نمی شود؟ آیا وقت رفع ممانعت از انتشار این دو سند مهم تاریخی فرانرسیده است؟

مدیر کل کتاب ارشاد چند روز قبل در پاسخ ناشرم برای چاپ ویرایش دوم کتابهای حق الناس و مجازات ارتداد و آزادی مذهبی گفته: «نام کدیور همچنان در فهرست ممنوع القلم‌هاست و ما قادر به صدور مجوز به‌نام ایشان نیستیم.» برخلاف تلقی رایج، خط قرمز جمهوری اسلامی هیچیک از اصول اعتقادی اسلامی و شیعی نیست. در این نظام اموری بالاتر از خدا، پیامبر و قرآن هست که درنوردیدن آنها خط قرمز محسوب می شود و دو مصداق بیشتر ندارد: یکی نظریه ولایت مطلقه فقیه و دیگری مصداق آن مقام رهبری.

در هیات رئیسه مجلس خبرگان دو نایب رئیس اول و دوم هاشمی رفسنجانی و ابراهیم امینی متمایل به انتخابی بودن رهبری، محدودیت زمانی دوران رهبری به ده سال، و نظارت مجلس خبرگان بر عملکرد رهبری بودند. این دو در جنبش سبز سال ۱۳۸۸ در دفاع از حقوق مردم نیز هم‌موضع بودند. امینی در میان روحانیون تراز اول جمهوری اسلامی سه امتیاز نسبی داشت: انصاف، اعتدال در مواضع سیاسی و ساده زیستی. او جوانمردانه به «حذف کتاب کدیور از کتاب سال در حوزه فلسفه سال ۱۳۷۹ به دستور رهبری» اعتراض کرد.

این‌که کرونا – به تشخیص پزشک متخصص – برای روزه گرفتن فردِ خاص ضرر دارد، یا نه فقط یک نفر صلاحیت تصمیم‌گیری دارد: خود فرد، نه فقیه و نه پزشک. طبع روزه بر سختی کشیدن و مقاومت در برابر امیال نفسانی است. حتی اگر به دلیل موجه موفق به گرفتن روزه نیستیم از دیگر برکات این ماه مبارک استفاده کنیم و انفاق به فقرا را فراموش نکنیم. اگر بتوانیم در این ماه و به کمک مناسک آن «نفس اماره» را افسار کنیم و به مرتبه «نفس مطمئنه» برسیم زهی سعادت.

فقه و کلام بر علوم انسانی و اجتماعی و تجربی ولایت و قیمومت ندارند. لازمه داد و ستد فکری پذیرش بشری بودن فقه و کلام و عدم قداست آنهاست. فقه و کلام سنتی چندین قرن است از شکوفایی و پیشرفت باز مانده است. رفع این نقیصه متوقف بر به رسمیت شناختن نقش علوم سکولار است. اخلاق علمی اقتضا می کند که متکلمان و فقیهان سنتی به جای زبان تهدید و تفرعن با منطق استدلال و برهان با اساتید علوم غیردینی در فضائی آزاد وارد گفتگوی خردمندانه با حقوق مساوی شوند.

به جای توهم دخالت گناه مردم در بروز بلایا باید از سهل انگاری و عدم رعایت موازین بهداشتی سخن گفت. شیوع ویروس کرونا در شهر قم پنبه این باور خرافی را زد که عُشّ آل محمد مصون از بلایاست. دغدغه روحانیون سنتی یا حکومتی در بازنگاه داشتن درِ امامزاده‌ها دغدغه دینی نیست، دغدغه کسب است! نمایندگان رهبری در ستاد ملی مبارزه با شیوع کرونا مهمترین مانع تعطیل اماکن و تجمعات مذهبی بوده اند. روایت شده که نمرود را یک پشه از پای درآورد، توان ویروس کرونا از پشه کمتر نیست!

جمهوری اسلامی در قضیه ویروس کرونا همانند قضایای پیشین با سوء تدبیر، ندانم‌کاری، و تزویر ایران را به دومین کشور قربانی کرونا تبدیل کرد. مسافرانی از چین ناقل ویروس به ایران بوده اند و به علت عدم پیشگیری علمی ویروس از قم به دیگر شهرها گسترش یافته و متاسفانه در حال گسترش است. جمهوری اسلامی به ویروس کرونای خودکامگی مبتلاست، علاوه بر آن سرطان بدخیم استبداد دینی هم تمام پیکر نظام را فراگرفته است. کمترین امیدی به بهبود نظام نیست. ایران را از شر این نظام مزور باید نجات داد.

دستور کار خامنه ای تخریب جمهوریت نظام با حفظ ظاهر و تبدیل آن به حکومت خودکامه بوده است. مجلس رهبرپسند مجلسی متشکل از افراد ضعیف، چاکرصفت و بله قربانگوست. نظام از ابراز کمترین انتقادی حتی در مجلس به شدت می هراسد. در فاجعه سقوط هواپیمای اوکراینی توسط موشکهای سپاه اکثریت مردم در جریان دروغگویی نظام قرار گرفتند. سه ماه بعد از کشتار معترضان خیابانی به سیاستهای نظام به دست سپاه تعداد کشته ها هنوز اعلام نشده است. جمهوری اسلامی هرگز تا به این حد ضعیف و بی آبرو نبوده است.

مطابق اصل ۱۱۵ قانون اساسی رئیس‏ جمهور باید از میان‏ رجال‏ مذهبی‏ و سیاسی‏ انتخاب شود. منتظری و بهشتی رئیس و نایب رئیس مدافع آن و خانم منیره گرجی تنها زن عضو مجلس خبرگان مخالف آن بوده اند. اسلام محافظه کار هنوز به زن به عنوان انسان ناقص می نگرد که صلاحیت تصدی مناسب کلان سیاسی را فاقد است در حالی که رجل سیاسی یعنی «فرد واجد دانش و تجربه سیاسی». محرومیت زنان از مسئولیتهای کلان سیاسی و اجتماعی یکی از شاخصهای توسعه نیافتگی و عقب ماندگی است.

صدای دانشجویان فریاد مطالبات ملی است. شعار دانشجویان متمرکز بر ابراز انزجار از سیاستهای شخص رهبری و لزوم برکناری وی به عنوان عامل اصلی مشکلات کشور خصوصا جنایات اخیر، نفی نظام جمهوری اسلامی و اصل ولایت فقیه، و بالاخره ضرورت مراجعه به افکار عمومی و همه پرسی همگانی درباره نظام پس از جمهوری اسلامی. چه می خواهیم؟ آزادی، استقلال، عدالت، حاکمیت قانون، و پاکسازی کامل ایران از نظام اصلاح ناپذیر جمهوری اسلامی. تعیین تکلیف نظام بعدی در یک همه پرسی ملی توسط مردم ایران تعیین می شود.

اگر خامنه ای و سپاه یک هزارم اهتمامی که به صدور انقلاب و ماجراجوییهای منطقه ای و ادعای مبارزه با امریکا و اسرائیل دارند به فکر حفظ جان مردم ایران بودند حال و روز بهتری داشتیم. جمهوری اسلامی نظامی اصلاح ناپذیر است. ایران روی سعادت نمی بیند مگر اینکه خود را از شر ولایت مطلقه فقیه، نظام جمهوری اسلامی، شخص علی خامنه ای و فرماندهان سپاه خلاص کند. استیضاح نظام شامل استیضاح خامنه ای و سپاه باید به نقطه مشترک مطالبات همه تحول خواهان ایرانی بدل شود.

از دوشنبه ۱۶ دی (سه روز بعد از انتشار یادداشت انتقادی «ترور سلیمانی اشتباهی خطرناک») کل صفحه من در اینستاگرام مسدود شده است. آزادی بیان به سبک ترامپ! اگر امکان تشییع جنازه و ترحیم آزادانه مقتولان مظلوم کشتار آبان هم بود تعداد زیادی از مردم برای همدردی شرکت می کردند. نظام در کمتر از چند ساعت آمار دقیق کشته های مظلوم تشییع جنازه سپهبد سلیمانی را در کرمان منتشر کرد. اما نزدیک هشت هفته از کشتار فجیع آبان ماه می گذرد و هنوز هیچ آمار رسمی منتشر نکرده است. چرا؟

ترور سردار قاسم سلیمانی توسط دولت ترامپ خلاف موازین حقوق بشر و حقوق بین الملل، نقض حاکمیت دولت عراق، باعث تشنج بیشتر در خاورمیانه، به ضرر جنبش تحول خواهی در ایران، و حتی بر خلاف منافع ملی آمریکاست. با خشونت و ترور هرگز صلح و امنیت به دست نمی آید. شهید سلیمانی به دلیل رشادتهایش در جنگ با عراق و نبرد با داعش شایسته قدردانی است. این سیاستمدار اصول گرا در فرماندهی سپاه قدس مجری سیاست‌های ماجراجویانه خامنه ای بود که به کلیت این سیاستها انتقاد ساختاری وارد است.

نظام با کمال پرروئی همچنان از دادن آمار رسمی کشته ها طفره می رود. یکی از نتایج اعتراضات اخیر بیدار شدن بخش عدالت‌خواه جناح اصولگرا بود. در تصمیمات کلان نظام غایب بزرگ و همیشگی «منافع ملی» است. برای آبادی، آزادی و بهروزی ایران هیچ راهی جز خلاص شدن از شر نظام جمهوری اسلامی و رهبر متوهم آن که خود را ولی امر مسلمین جهان می داند نیست. آقایان در کشورداری رفوزه شده اید. لطفا گورتان را گم کنید قبل از آن که مردم معترض به زباله دان تاریخ پرتابتان کنند.

نام دکتر تابنده برای من قبل از عرفان و تصوف با آزادگی، حاکمیت ملی، دموکراسی و حقوق مردم گره خورده است. دو نامه تاریخی حقوقدانان در اعتراض به لایحه قصاص را در بهار ۱۳۶۰ امضا کرده بود. مردی آزاده و مخلص که آداب صوفیانه او را از ایفای وظایف سیاسی اجتماعی اش بازنداشت. جمهوری اسلامی از درگذشت دکتر تابنده نفس راحتی کشید. رقیب قدری چهره در خاک کشید. در زمان این قطب، دراویش گنابادی تبدیل به یکی از جریان های فعال منتقد و معترض جمهوری اسلامی تبدیل شدند.

یادبود دهمین سالگرد درگذشت فقیه آزاده و پاکباز: اگر منتظری زنده بود به دلیل کشتار سبعانه معترضان بی دفاع بر سر زمامداران جمهوری اسلامی نهیب می زد. او در زمره آخرین فقهای سیاسی شیعه بود. منتظری و بهشتی مردانی خوب بودند که با اضافه کردن «مصیبت ولایت فقیه» قانونی بسیار بد نوشتند. منتظری در سیر تحول فکر سیاسیش در نهایت از «ولایت سیاسی فقیه» به «نظارت فقیه اعلم بر قانونگذاری» رسید. تجربه جمهوری اسلامی ضرورت جدایی نهاد دین از دولت یعنی سکولاریسم را بیش از پیش اثبات می کند.

کشتار چند صد نفر معترض با نمایش مضحک رافت اسلامی و پرداخت دیه قابل جبران نیست. جمهوری اسلامی اکنون مبتلا به بحران شدید مشروعیت در هفت محور است: ۱) مصیبت عظمای ولایت مطلقه فقیه، ۲) سقوط رهبر از عدالت، ۳) سوء مدیریت نهادینه، ۴) اختلاسهای نجومی و فساد نهادینه، ۵) ریختن خون چندین هزار نفر از شهروندان غیرمسلح معترض، ۶) خودکامگی و نقض نهادینه قانون اساسی، ۷) عدم اهتمام به اولیات زندگی مردم و هزینه کردن بودجه کشور خارج از مرزها برای صدور انقلاب و مبارزه با امپریالیسم و صهیونیسم.

دو بیانیه مجزا از دو شیر در زنجیر می تواند نقطه عطفی در اعتراضهای اخیر باشد. موسوی کشتار گسترده آبان ۱۳۹۸ را با کشتار ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ مقایسه کرده، یکی توسط حکومت غیردینی به فرماندهی اعلیحضرت همایونی، و دیگری توسط حکومت دینی به فرماندهی ولایت مطلقه فقیه. موسوی و کروبی در دفاع از حقوق معترضان از حصر پیام تسلیت فرستاده اند و خواستار «معرفی آمرین و مباشرین این کشتار و محاکمه علنی آنها و توضیح بدون لکنت دلایل این جنایت آشکار» شده اند. این مطالبه فوری اکثریت ملت ایران است.

آقای سیستانی مدافع حقوق همه مردم در برابر ستمگری و خونریزی زمامداران عراق است. در مقابل در ایران خامنه ای و روحانی تظاهرکنندگان ایرانی را اشرار خوانده اند. متاسفانه تا کنون هیچیک از روحانیون ارشد و مراجع تقلید سفاکی ماموران در مقابله با تظاهرکنندگان را محکوم نکرده اند. کسی که اعتراض بر حق مردم مظلوم را به رسمیت نشناسد به کوررنگی سیاسی مبتلاست. این همه کشته در هر کشور دموکراتیکی اتفاق افتاده بود مقامات عالیه آن استیضاح می شدند. در جمهوری اسلامی هرچه گران باشد جان مردم بسیار ارزان است.

اعتراض مردم محدود به گرانی بنزین نیست و اعتراض به اصل نظام و رهبری آنرا در بر می گیرد. اعتراض حق مردم است و مطابق قانون اساسی باید به رسمیت شناخته شود. احتمال اینکه تخریب اموال عمومی توسط عوامل حکومتی با هدف مشوه کردن چهره تظاهرات مردمی صورت گرفته باشد کاملا جدی است. جمهوری اسلامی هیچ راهی جز به رسمیت شناختن صدای اعتراض مردم ندارد. اگر خامنه ای و مقامات جمهوری اسلامی ذره ای در عدم رضایت مردم ایران از سیاستهای کلانشان تردید دارند همه پرسی عمومی برگزار کنند.