یادداشت

یادداشت

درگذشت منتقد خط امامی رهبری

محتشمی‌پور نخستین معترض به تشریفاتی کردن مجلس خبرگان و ماه‌نامه بیان او مهمترین تریبون اعتراض جناح چپ به سیاستهای انقباضی دومین رهبر جمهوری اسلامی بود. او مرید آقای خمینی بود اما چنین ارادتی به جانشینش نداشت و گردن‌کشی می‌کرد. به همین دلیل او و همفکرانش حذف شدند. محتشمی‌پور در انتخابات ریاست جمهوری خرداد ۱۳۸۸ «مسئول کمیته صیانت از آراء ستاد انتخاباتی مهندس میرحسین موسوی» بود. بعد از حصر غیرقانونی موسوی، کروبی و رهنورد، ده سال آخر عمرش را در اعتراض به حاکمیت در بیت آقای خمینی در نجف عزلت گزید.

یادداشت

انتخابات بی‌معنی، رئیس جمهور منصوب

جمهوری اسلامی در حال استحاله تدریجی به اصل خود «حکومت اسلامی» است. در این نظام که هرگز جمهوری نبوده، هیچ‌گاه انتخاباتی کاملا دموکراتیک و آزاد برگزار نشده، اما در مقاطعی انتخابات رقابتی و معنی‌دار صورت گرفته است. بعد از درک هزینه بسیار بالای «مهندسی انتخابات»، و اطمینان از عدم امکان پیروزی نامزدهای مورد نظر حاکمیت (اصول‌گرایان تندرو)، نظام قید «انتخابات رقابتی» را زده است. معنی صریح آن «بی‌معنی شدن انتخابات» و تن‌دادن به «رئیس جمهور منصوب» و تبدیل انتخابات به «بیعت با رهبری و نظام» است، نه انتخاب رئیس جمهوری.

یادداشت

ایضاح مجتهد شبستری

شبستری: ایضاح‌خواهی شما موجب خیر شد. ظاهرا طرز بیان اینجانب در متن پیشین نارسا بوده و موجب پاره‌ای از برداشت‌ها شده که منظور من نبوده است. صواب دیدم آن متن تصحیح شود تا ابهام‌ها برطرف گردد. ایشان همچنان اطمینان ندارد که قرآن را انسان واحدی بنام محمد بن عبدالله بلکه موجود متعالی واحدی بنام خداوند ساخته و پرداخته است. متاسفانه آقای مجتهد شبستری تحقیق کافی نکرده، تا کنون از تحقیقات مستشرقان در این امر بی‌اطلاع بوده، و مهم‌تر از آن از نقد و رد آنها هم ظاهرا هنوز خبر ندارد.

یادداشت

تقاضای ایضاح

محمد مجتهد شبستری خبر داده دو مدعای این‌که تمامی متن قرآن اثر یا آثار یک شخص است که «نبی» بوده و جهان را وحیانی قرائت کرده و این‌که آن شخص پیامبر اسلام بوده با پژوهش‌های متأخر مورد تردید قرار گرفته ‌است. اگرچه پژوهشهای تاریخی درباره قرآن را به دقت دنبال می کنم و هیچیک را با موازین علمی قانع کننده نیافته‌ام، اما از باب احتیاط می پرسم: کدام پژوهشهای متأخر شما را به چنین نتیجه ای رسانده است؟ بعد از پاسخ ایشان ارزیابی اعتبار این‌گونه پژوهشها کار دشواری نخواهد بود.

یادداشت

درگذشت حسینی کاشانی

در تاریخ مجلس خبرگان رهبری حسینی کاشانی شجاع‌ترین نماینده ای بوده که به وظایف قانونی خود عمل کرده است. وی در جلسه ۱۴ خرداد ۱۳۶۸ به رهبری موقت آقای خامنه ای و در جلسه ۱۵ مرداد ۱۳۶۸ به رهبری دائم ایشان به دلیل فقدان شرائط رهبری مندرج در قانون اساسی رای منفی داده است. استدلالهای حسینی کاشانی در اعتراض تاریخی او در اجلاسیه مجلس خبرگان مورخ ۲۴ تیر ۱۳۶۹: نقض قانون اساسی ۱۳۵۸ و ۱۳۶۸، نقض آئین‌نامه داخلی مجلس خبرگان، و ناتمام بودن نقض قانون اساسی به بهانه شرایط اضطراری.

یادداشت

انتشار کتاب «توهین به مقدسات و ارتداد» به زبان انگلیسی

در آذر ۱۳۹۰، رافق‌ تقی نویسنده‌ی دگراندیش جمهوری آذربایجان با حکم محمد فاضل ‌لنکرانی به اتهام ارتداد در باکو به قتل رسید. کتاب الکترونیکی مجازات ارتداد و آزادی مذهب: نقد مجازات ارتداد و سبّ‌النبی با موازین فقه استدلالی در تیر ۱۳۹۳ نقد این ماجراست. ترجمه انگلیسی آن با مقدمه مبسوط تحلیلی با عنوان توهین به مقدسات (سبّ) و ارتداد در اسلام: مناظره‌هایی در فقه شیعه در «مجموعۀ ترجمه متفکران مدرن مسلمان» دانشگاه آقاخان و دانشگاه ادینبورگ منتشر شد، در حالی که انتشار متن اصلی آن در ایران ممنوع است!

یادداشت

انتشار ویرایش دوم کتاب حق الناس به زبان انگلیسی

ترجمه انگلیسی کتاب حق الناس با عنوان «حقوق بشر و اسلام نواندیش» در «مجموعۀ ترجمه متفکران مدرن مسلمان» از انتشارات دانشگاه ادینبورگ منتشر شده است. نویسنده در مقدمه مبسوط انگلیسی آراء کتاب را با مهمترین متفکران معاصر محمود محمد طه، النعیم، آن مایر، مجتهد شبستری، و ساشادینا درباره «اسلام و حقوق بشر» مقایسه کرده است. ویرایش دوم کتاب حق الناس سیزده سال بعد از ویرایش اول، نه به زبان اصلی بلکه به انگلیسی منتشر شده، چرا که نویسنده بر خلاف قانون همچنان از حق نشر در کشور خود محروم است.

یادداشت

مستند حسین‌علی و روشهای استالینی نظام

ماموران امنیتی به طور هم‌زمان به خانه سازندگان مستندی درباره استاد منتظری هجوم برده و کلیه کامپیوترها، گوشی‌ها، فیلم و صوت دهها ساعت مصاحبه و مستندات دیگر را سرقت، ضبط کرده و بردند. در اتحادیه جماهیر شوروی سابق استالین کوشید تمام آثار رقیب اصلیش تروتسکی را حذف کند و تاریخ انقلاب بلشویک، دوران لنین و به قدرت رسیدن استالین را مطابق میل خود به نمایش درآورد. نظام نیز از ماجراهای دهه اول جمهوری اسلامی روایتی تحریف شده ساخته و از تولید مستندی از زبان بازماندگان استاد منتظری جلوگیری می کند.

یادداشت

آذری قمی از منظر شبیری زنجانی

حاشیه انتقادی بر مدخل آذری قمی کتاب «جرعه ای از دریا» شبیری زنجانی. مواضع آذری قمی در چهار سال آخر عمرش تندروی سیاسی نبود، بلکه عمل به وظیفه شرعی امر به معروف و نهی از منکر و نصیحت به ائمه مسلمین بود. این‌که فقیه نزیهی مانند ایشان در قبال خودکامگی به نام دین و ادعای مرجعیت و فقاهت فرد فاقد شرایط لازم سکوت کرده جای سوال دارد. ادعای پشیمانی احمد آذری قمی از مواضعش در نقد مرجعیت و رهبری آقای خامنه ای از بنیاد بی اساس و جعلی است.

مصاحبه کوتاه

مصباح خشونت و استبداد دینی

مصباح یزدی نظریه پرداز استبداد دینی، تئوریسین خشونت و اسلام قساوت و از مهمترین منتقدان اسلام رحمانی بود. سه بار از وی تقاضای مناظره کردم با تصریح به اینکه: «من به اسلام مصباح کافرم». به حق مردم در تعیین سرنوشتشان باور نداشت و انتخابات، جمهوریت و دموکراسی را یکسره باطل می دانست. از تریبون عمومی جواز ترور توهین کنندگان به مقدسات و تضعیف کنندگان نظام را صادر می کرد. مصباح اوج ارادت خود را به رهبری در پابوسی وی نشان داد، کاری که برای استادش آقای خمینی هم نکرده بود.

یادداشت

جانشینی، مسئله این نیست!

مشکل جمهوری اسلامی شخص رهبر نیست، تا با تغییر آن مشکلی حل شود. اولین قدم حذف «ولایت مطلقه فقیه» از قانون اساسی است. مسئله ایران برگزاری همه پرسی درباره تعیین تکلیف نظام فعلی و تعیین نظام آینده است. آیا جانشین رهبری – چه پسرش و چه گزینه‌های دیگر – تغییری در این فضای تاریک ایجاد خواهند کرد؟ نه. رهبر بعدی توسط رهبر فعلی تعیین و توسط خبرگان منصوب وی به مردم معرفی خواهد شد. ولایت فقیه با مرگ مؤسس آن مرد و «ولایت فساق مؤمنین» ایران را اداره می کند.

یادداشت

محکومیت مطلق اعدام مخالف سیاسی

روح الله زم فرزند حقیقی جمهوری اسلامی بود. چه کردید که فرزند نظام برانداز نظام شد؟! با اقدامات روح الله زم و آمدنیوز می توان موافق نبود، اما در مقابل مجازات او خصوصا اعدام از هر حیث ظالمانه وی نمی توان خاموش بود. او روزنامه نگار منتقد و فعال سیاسی مخالف جمهوری اسلامی بود. مسئول اصلی اعدام مظلومانه روح الله زم راس هرم قدرت سیاسی است. اصلاح کشور در گرو اصلاح قانون اساسی، حذف نهاد ارتجاعی ولایت مطلقه فقیه، لغو حکومت دینی، و به رسمیت شناختن حکومت سکولار دموکراتیک است.

یادداشت

محکومیت ترور، همیشه و همه جا

باید با منطق واحد ترور هر انسانی را همیشه و همه جا محکوم کرد خصوصا ترورهای دولتی چه توسط دولت اسرائیل چه توسط جمهوری اسلامی ایران. نتانیاهو و ترامپ می خواهند برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران را به هر قیمتی ولو ترور دانشمندان هسته ای متوقف کنند. ترور اخیر بار دیگر زنگ خطر آسیب پذیری امنیتی را در ایران به صدا درآورد و غرور هر ایرانی را جریحه دار کرد. امروز به جای شعار توخالی انتقام باید به فکر اصلاح ساختاری سیاستهای داخلی و خارجی جمهوری اسلامی بود.

یادداشت

فیرحی و دموکراتیزه کردن فقه سیاسی

دکتر داود فیرحی در اوج شکوفایی به دیار باقی شتافت. شاگرد سید جواد طباطبایی و متاثر از او در اندیشه سیاسی بود. استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، عضو شورای مرکزی مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم، روحانی اصلاح طلب، پژوهشگری نام آشنا در اندیشه سیاسی اسلام، و نویسنده ای پرکار بود که با پژوهشهای ارزنده و قلم معتدل خود به اندیشه سیاسی در اسلام معاصر و خصوصا فقه سیاسی خدمت کرد. فیرحی از مدافعان بازخوانی فقه سیاسی اجتماعی و دمکراتیزه کردن فقه شیعه بود.

یادداشت

اسلام شناس و قرآن پژوه فقید ایتالیایی

مسیمیو کمپنینی اسلام شناس و قرآن پژوه سرشناس ایتالیایی از خادمان اسلام رحمانی و انسانی دوست داشتنی بود. در آخرین ایمیل رد و بدل شده از آیات سوره الرحمن با اکرام از جاودانگی خداوند و فنای ماسوای او سخن گفته بود. کمپنینی مؤمنی موّحد بود. در معرفی اسلام در ایتالیا بلکه در جهان زحمت فراوان کشید و نام خیری از خود برجا گذاشت. از جمله مهمترین کتابهای تالیفی وی «تفاسیر جدید مسلمانان از قرآن» و «دیدگاههای فلسفی درباره تفاسیر جدید قرآن» قابل ذکر هستند. آخرین کتابش «محمد پیامبر خدا» بود.

یادداشت

صدای ایرانیان به خدا پیوست

محمد رضا شجریان استاد بزرگ آواز سنتی فارسی و از مفاخر هنری ایران معاصر دار فانی را وداع گفت. هنرمندی آزاده که در کنار مردم ایستاد و ستم را برنتافت و با صدایش که صدای مردم شده بود هنرمندانه از حقوق آنها دفاع کرد. ربنای تاریخی او صدای آشنای هر ایرانی در لحظات افطار بود و آوازهای او تبلور ادبیات غنی فارسی در اوج هنر بود. هنرمندی صاحب سبک را از دست دادیم. صدای شجریان به اعتبار هنرمندی، حقانیت، و آزادگی ماندنی است. اما ظلم حاکم رفتنی است.

یادداشت

صانعی، مرجع اصلاح طلب خط امام

در مجامع آکادمیک بین المللی هرگاه مباحث فقهی ناظر به تبعیض زنان و غیرمسلمانان مطرح می شود فتاوای صانعی آبرویی برای اسلام شیعی است. او فرصت نیافت ضوابط اجتهاد متناسب با فقه مترقی خود را تدوین کند. اگر اشکالی است این فتاوی را «فقه جواهری» یا «فقه مدرسه آقای خمینی» خواندن است. کفه خدمات «صانعی متاخر» به فقه جعفری، ارائه سیمای خردپسند از اسلام و شریعت و حمایت از جنبش سبز در سه دهه اخیر به مراتب سنگین‌تر از کفه مواضع و عملکرد ناصواب «صانعی متقدم» در دهه شصت است.

یادداشت

ابهامهای جدی درباره انتخاب رهبری

مشروح مذاکرات اجلاسیه ۱۴ خرداد و ۱۵ مرداد ۱۳۶۸ مجلس خبرگان رهبری (انتخاب موقت و دائم رهبری) تا کنون منتشر نشده و سی و یک سال است مخفی نگاه داشته می شود زیرا در این دو اجلاسیه نکاتی مطرح شده که انتشار آنها به ضرر مقام رهبری است و به حکم حکومتی ایشان بر خلاف قانون از انتشار ولو محدود آن جلوگیری شده است. اگر چیزی برای پنهان کردن نیست، چرا متن کامل آنها منتشر نمی شود؟ آیا وقت رفع ممانعت از انتشار این دو سند مهم تاریخی فرانرسیده است؟

یادداشت

ممنوع القلمی و خط قرمزهای آزادی بیان

مدیر کل کتاب ارشاد چند روز قبل در پاسخ ناشرم برای چاپ ویرایش دوم کتابهای حق الناس و مجازات ارتداد و آزادی مذهبی گفته: «نام کدیور همچنان در فهرست ممنوع القلم‌هاست و ما قادر به صدور مجوز به‌نام ایشان نیستیم.» برخلاف تلقی رایج، خط قرمز جمهوری اسلامی هیچیک از اصول اعتقادی اسلامی و شیعی نیست. در این نظام اموری بالاتر از خدا، پیامبر و قرآن هست که درنوردیدن آنها خط قرمز محسوب می شود و دو مصداق بیشتر ندارد: یکی نظریه ولایت مطلقه فقیه و دیگری مصداق آن مقام رهبری.

یادداشت

درگذشت ابراهیم امینی

در هیات رئیسه مجلس خبرگان دو نایب رئیس اول و دوم هاشمی رفسنجانی و ابراهیم امینی متمایل به انتخابی بودن رهبری، محدودیت زمانی دوران رهبری به ده سال، و نظارت مجلس خبرگان بر عملکرد رهبری بودند. این دو در جنبش سبز سال ۱۳۸۸ در دفاع از حقوق مردم نیز هم‌موضع بودند. امینی در میان روحانیون تراز اول جمهوری اسلامی سه امتیاز نسبی داشت: انصاف، اعتدال در مواضع سیاسی و ساده زیستی. او جوانمردانه به «حذف کتاب کدیور از کتاب سال در حوزه فلسفه سال ۱۳۷۹ به دستور رهبری» اعتراض کرد.

یادداشت

روزه و کرونا

این‌که کرونا – به تشخیص پزشک متخصص – برای روزه گرفتن فردِ خاص ضرر دارد، یا نه فقط یک نفر صلاحیت تصمیم‌گیری دارد: خود فرد، نه فقیه و نه پزشک. طبع روزه بر سختی کشیدن و مقاومت در برابر امیال نفسانی است. حتی اگر به دلیل موجه موفق به گرفتن روزه نیستیم از دیگر برکات این ماه مبارک استفاده کنیم و انفاق به فقرا را فراموش نکنیم. اگر بتوانیم در این ماه و به کمک مناسک آن «نفس اماره» را افسار کنیم و به مرتبه «نفس مطمئنه» برسیم زهی سعادت.

یادداشت

جامعه شناس نواندیش و فقیه جزم اندیش

فقه و کلام بر علوم انسانی و اجتماعی و تجربی ولایت و قیمومت ندارند. لازمه داد و ستد فکری پذیرش بشری بودن فقه و کلام و عدم قداست آنهاست. فقه و کلام سنتی چندین قرن است از شکوفایی و پیشرفت باز مانده است. رفع این نقیصه متوقف بر به رسمیت شناختن نقش علوم سکولار است. اخلاق علمی اقتضا می کند که متکلمان و فقیهان سنتی به جای زبان تهدید و تفرعن با منطق استدلال و برهان با اساتید علوم غیردینی در فضائی آزاد وارد گفتگوی خردمندانه با حقوق مساوی شوند.

یادداشت

خرافه زدایی و عبرتهای ویروس کرونا

به جای توهم دخالت گناه مردم در بروز بلایا باید از سهل انگاری و عدم رعایت موازین بهداشتی سخن گفت. شیوع ویروس کرونا در شهر قم پنبه این باور خرافی را زد که عُشّ آل محمد مصون از بلایاست. دغدغه روحانیون سنتی یا حکومتی در بازنگاه داشتن درِ امامزاده‌ها دغدغه دینی نیست، دغدغه کسب است! نمایندگان رهبری در ستاد ملی مبارزه با شیوع کرونا مهمترین مانع تعطیل اماکن و تجمعات مذهبی بوده اند. روایت شده که نمرود را یک پشه از پای درآورد، توان ویروس کرونا از پشه کمتر نیست!

یادداشت

چوپان دروغگو و ویروس کرونای خودکامگی

جمهوری اسلامی در قضیه ویروس کرونا همانند قضایای پیشین با سوء تدبیر، ندانم‌کاری، و تزویر ایران را به دومین کشور قربانی کرونا تبدیل کرد. مسافرانی از چین ناقل ویروس به ایران بوده اند و به علت عدم پیشگیری علمی ویروس از قم به دیگر شهرها گسترش یافته و متاسفانه در حال گسترش است. جمهوری اسلامی به ویروس کرونای خودکامگی مبتلاست، علاوه بر آن سرطان بدخیم استبداد دینی هم تمام پیکر نظام را فراگرفته است. کمترین امیدی به بهبود نظام نیست. ایران را از شر این نظام مزور باید نجات داد.

یادداشت

ضعیف‌تر و بی‌آبروتر از همیشه

دستور کار خامنه ای تخریب جمهوریت نظام با حفظ ظاهر و تبدیل آن به حکومت خودکامه بوده است. مجلس رهبرپسند مجلسی متشکل از افراد ضعیف، چاکرصفت و بله قربانگوست. نظام از ابراز کمترین انتقادی حتی در مجلس به شدت می هراسد. در فاجعه سقوط هواپیمای اوکراینی توسط موشکهای سپاه اکثریت مردم در جریان دروغگویی نظام قرار گرفتند. سه ماه بعد از کشتار معترضان خیابانی به سیاستهای نظام به دست سپاه تعداد کشته ها هنوز اعلام نشده است. جمهوری اسلامی هرگز تا به این حد ضعیف و بی آبرو نبوده است.