یادداشت

حلول ماه مبارک رمضان، ماه رحمت و مغفرت، ماه نزول قرآن، ماه مهمانی خدا، ماه تلاوت، مناجات و ذکر، ماه انفاق و دستگیری از مستمندان، ماه روزه و خودسازی بر مسلمانان مبارک باد. شنبه ۱ رمضان ۱۴۴۳ هجری قمری، ۱۳ فروردین ۱۴۰۱ هجری شمسی و ۲ آوریل ۲۰۲۲ میلادی. شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَىٰ وَالْفُرْقَانِ. ثواب روزه و حج قبول آن کس برد/ که خاک میکده عشق را زیارت کرد (حافظ). لب فروبند از طعام و از شراب / سوی خوان آسمانی کن شتاب (مولوی)

عید سعید نوروز، حلول سال نو و آغاز قرن پانزدهم هجری شمسی را به همه هموطنان، همزبانان و همراهان عزیز تبریک عرض می کنم. بدون هیچ سابقه بیماری در پاهایم احساس درد شدیدی کردم و دیدم نمی توانم درست راه بروم. برای نخستین بار در بیمارستان بستری شدم و ۲۰ اسفند مورد عمل جراحی قرارگرفتم. در خانه دوران نقاهت بعد از عمل را می گذرانم. ظاهرا یک ماهی طول می کشد تا به حالت عادی برگردم. والحمدلله علی کل حال. دعای خیر شما بزرگترین سرمایه من است.

خبر درگذشت سیدرضا حسینی امین (رزم‌گیر) (۱۴۰۰-۱۳۳۹) غافل‌گیرم کرد. در دوران ادبار اهل دنیا و عزت واقعی، یار همیشگی دیدار با استاد منتظری بود. هر چند ماه یک بار چند نفری جمع می شدیم و برای تجدید عهد با آن فقیه آزاده و پاکباز از تهران به قم می رفتیم. سیدرضا را فردی متواضع و اهل صداقت و سداد، حامی مظلوم و منتقد ظالم یافتم.
درگذشت این روحانی آزاده، خلیق و مردمی را به خانواده محترم ایشان و همه دوستان، همکاران و علاقه مندان تسلیت عرض می کنم.

پروفسور محمود مصطفی ایوب اسلام شناس، قرآن پژوه، مسیحیت‌شناس، شیعه پژوه و نویسنده نابینای لبنانی آمریکایی دار فانی را وداع گفت. از جمله کتابهای او «رنج رستگاری در اسلام: بررسی جنبه های عبادی عاشورا در تشیع اثنی عشری» که به مردم ایران تقدیم شده است، «بحران تاریخ مسلمانان: دین و سیاست در آغاز اسلام» و مهمترین کتابش «مسیحیت از منظر یک مسلمان: مقالاتی در مورد گفتگو». پژوهشهای ایوب درباره مسیحیت با توجه به تجربه زیسته و دانش او درباره مسیحیت از منظر اسلامی از اعتباری بالا برخوردار است.

کشتن انسانهای بیگناه به دلیل اعتقادات متفاوت دینی و مذهبی آن هم در زمان عبادت در مسجد یقینا شرعا و اخلاقا غیرقابل قبول است. در فاجعه کشتار شیعیان بیگناه و مظلوم افغانستان در درجه نخست تروریستهای داعش محکومند. در درجه دوم طالبان مسئول اصلی امنیت کلیه مردم افغانستان از هر مذهب و قوم است. اولویت جمهوری اسلامی ایران نه در داخل حمایت از منافع شهروندان ایرانی است و نه در خارج دفاع از امنیت و منافع شیعیان منطقه. جامعه مدنی در ایران با شیعیان مظلوم افغانستان همدردی می کند.

سید ابوالحسن بنی صدر نخستین رئیس جمهور اسلامی ایران و یکی از شاخص ترین منتقدان جمهوری اسلامی و مخالفان استبداد دینی در پاریس درگذشت. او قرائتی لیبرال از اسلام داشت و در مجلس خبرگان قانون اساسی به اصل ولایت فقیه رأی منفی داد. در انتخابات اولین دوره ریاست جمهوری به او رای دادم. بنی صدر در مجموع کارنامه ای قابل دفاع دارد . او از مدافعان استقلال، تمامیت ارضی، و حاکمیت مردم ایران بود، مسلمانی پاک نهاد بود که به شیوه خود از ارزشهای اسلامی در جهان مدرن دفاع کرد.

حسن‌زاده در نسخه‌شناسی فلسفی و عرفانی و در ریاضیات و هیئت قدیم متبحر بود، اما این دلالتی بر «شعور سیاسی» ندارد. وی در مقدمه کتاب «انسان در عرف عرفان» با معرفی رهبر به عنوان «یگانه دوران، قائد اسوه زمان، و ولیّ به حق که مصداق بارز رساله است» عرفان را مبتذل کرد. حسن‌زاده غرق در رصد عالم ملکوت، از درک واقعیات عالم ناسوت و ظلم مضاعفی که به‌نام دین از سوی زمامداران جمهوری اسلامی به مردم می‌کردند غافل بود. او کنار مردم نایستاد و از حقوق حقه آنها دفاع نکرد.

محسن بیدارفر مصحح و محقق معتبرترین متون عرفانی، فلسفی و منطقی و مدیر انتشارات بیدار به دیار باقی شتافت.
او فرد متخلقی بود که حکمت و عرفان را باور کرده زندگی خود را بر تراز کتابهایی که تصحیح و منتشر کرده بود تنظیم نموده بود. انسانی متواضع و بی ادعا که از بسیاری مدعیان عرفان و تصوف عارفانه تر زیست. محسن بیدارفر جزء شیرین ترین خاطرات دوران طلبگی من در قم است. او تجسم «المراقبات» میرزا جواد ملکی تبریزی بود که به «لقاءالله» پیوست. عاش سعیدا ومات سعیدا.

امید چندانی به تغییر معنی‌دار طالبان ندارم. برقراری صلح و آرامش، امنیت و نظم، استقلال و استقرار حکومتی که مورد رضایت اکثریت مردم افغانستان باشد خواست ایرانیان است. حکومت مستقر در افغانستان الزاما باید نماینده واقعی تمام اقوام، مذاهب و آحاد ملت افغانستان باشد که به شکل دموکراتیک بر سر کار آمده باشد نه اینکه فقط پشتون‌ها، سنی‌های حنفی، طالبان، و مردان در آن حضور داشته باشند. موازین بین‌المللی حقوق بشر مطابق اسناد سازمان ملل متحد خصوصا در مورد زنان و اقلیتهای مذهبی و قومی باید توسط حکومت تضمین شود.

محمدرضا حکیمی نویسنده پرکار تفکیکی، اسلام گرای شیعی عدالت‌خواه، از ۱۳۷۰ ناراضی بود. در الحیاة علیرغم گرایش عدالت‌خواهانه غلیظ مؤلفان، کتاب ترکیبی است از «اسلام قرآنی» و «تشیع اخباری» و مبتلا به برداشتهای قشری و گزینشی، و به لحاظ استدلالی کم رمق. حکیمی متمایل به انتظار حداکثری از اسلام شیعی و قائل به برقراری حکومت اسلامی البته به شرط عدالت‌گرایی اقتصادی بود. به نظر حکیمی، انقلاب ۵۷ تنها توانست طاغوت سیاسی را ساقط کند، اما طاغوتهای فرهنگی و خصوصا طاغوت اقتصادی برجا ماندند و تسلطی بیشتر یافتند. طاغوت سیاسی چطور؟!

کیفرخواست جنایت علیه بشریت در بحران کرونای ایران: مهمترین عوامل قتل دهها هزار نفر طی هفت ماه در ایران: ممنوعیت وارادات واکسنهای آمریکایی و انگلیسی؛ وعده‌های کارشناسی نشده تولید انبوه واکسنهای داخلی؛ سوء مدیریت کلان نهادینه؛ و دروغ گفتن به مردم. این رقم بالای تلفات تا حدود زیادی قابل پیشگیری بود. محرومیت از دسترسی به دارو منجر به انهدام بخشی از جمعیت از جمله مصادیق جنایت علیه بشریت است. متهم ردیف اول این جنایت رهبر جمهوری اسلامی ایران؛ متهمان ردیف دوم وزیر بهداشت، و رئیس فرهنگستان علوم پزشکی.

رئیسی: برنامه‌ی دولت، تحول مبتنی بر بیانیه گام دوم انقلاب است. گام دوم یعنی آغاز «دوران تاسیس تمدن بزرگ اسلامی فعلا در غرب آسیا» به عنوان قلمرو مقاومت که در آن نفوذ آمریکا به طور کلی برچیده شده، و اشغالگران صهیونیست از خاک فلسطین اخراج می شوند. برای رسیدن به این دو هدف استراتژیک به مدیریت جهادی و اقتصاد مقاومتی نیاز است که مجری آن رئیس جمهور است. از این به بعد کلیت نظام هماهنگ با رهبری است و مقام رهبری مسئول مستقیم و اصلی تصمیمات کلان نظام است.

نتایج بیش از چهار دهه سوء مدیریت، ندانم‌کاری، ماجراجویی‌های منطقه‌ای، عدم رعایت منافع ملی و اولویت‌بندی‌های ایدئولوژیک به تدریج دارد خودش را بروز می‌دهد. اولویت جمهوری اسلامی هرگز رفاه شهروندان نبوده است، والا تمام این بحران‌ها قابل پیش‌بینی، برنامه‌ریزی و پیش‌گیری بوده است. اینکه امروز ساحل‌نشینان کارون و کرخه با فریاد «انا العطشان» به خیابانها بریزند حدیث بی‌کفایتی و سوء مدیریت نظام است. چرا معترضان تشنه لب را به گلوله می بندید؟ در عید قربان مردم مظلوم خوزستان و سیستان و بلوچستان قربانی سوء مدیریت نهادینه زمامداران جمهوری اسلامی هستند.

نرخ مشارکت مردم در این انتخابات به انتخابات غیررقابتی مجلس در سال ۱۳۹۸ بسیار نزدیک، و نسبت به انتخابات ریاست جمهوری قبل ۲۹.۷۶٪ کاهش داشته است. میزان تحریم با رشد ۲۴.۰۸٪ به ۵۱.۲۱٪ بالغ شده است. میانگین مدافعان نظام در سه انتخابات اخیر ۳۳.۰۲ ٪ شهروندان واجد شرایط رای بوده است. قائلان به اصلاح ناپذیری نظام با گسترده ترین پایگاه اجتماعی بیش از یک سوم واجدان شرایط رای را تشکیل می دهند. اصلاح طلبانی که مردم را به رای دادن تشویق کردند، با کدام تحلیل و تخمین آماری چنین کردند؟

جمهوری اسلامی در حال استحاله تدریجی به اصل خود «حکومت اسلامی» است. در این نظام که هرگز جمهوری نبوده، هیچ‌گاه انتخاباتی کاملا دموکراتیک و آزاد برگزار نشده، اما در مقاطعی انتخابات رقابتی و معنی‌دار صورت گرفته است. بعد از درک هزینه بسیار بالای «مهندسی انتخابات»، و اطمینان از عدم امکان پیروزی نامزدهای مورد نظر حاکمیت (اصول‌گرایان تندرو)، نظام قید «انتخابات رقابتی» را زده است. معنی صریح آن «بی‌معنی شدن انتخابات» و تن‌دادن به «رئیس جمهور منصوب» و تبدیل انتخابات به «بیعت با رهبری و نظام» است، نه انتخاب رئیس جمهوری.

شبستری: ایضاح‌خواهی شما موجب خیر شد. ظاهرا طرز بیان اینجانب در متن پیشین نارسا بوده و موجب پاره‌ای از برداشت‌ها شده که منظور من نبوده است. صواب دیدم آن متن تصحیح شود تا ابهام‌ها برطرف گردد. ایشان همچنان اطمینان ندارد که قرآن را انسان واحدی بنام محمد بن عبدالله بلکه موجود متعالی واحدی بنام خداوند ساخته و پرداخته است. متاسفانه آقای مجتهد شبستری تحقیق کافی نکرده، تا کنون از تحقیقات مستشرقان در این امر بی‌اطلاع بوده، و مهم‌تر از آن از نقد و رد آنها هم ظاهرا هنوز خبر ندارد.

محمد مجتهد شبستری خبر داده دو مدعای این‌که تمامی متن قرآن اثر یا آثار یک شخص است که «نبی» بوده و جهان را وحیانی قرائت کرده و این‌که آن شخص پیامبر اسلام بوده با پژوهش‌های متأخر مورد تردید قرار گرفته ‌است. اگرچه پژوهشهای تاریخی درباره قرآن را به دقت دنبال می کنم و هیچیک را با موازین علمی قانع کننده نیافته‌ام، اما از باب احتیاط می پرسم: کدام پژوهشهای متأخر شما را به چنین نتیجه ای رسانده است؟ بعد از پاسخ ایشان ارزیابی اعتبار این‌گونه پژوهشها کار دشواری نخواهد بود.

در تاریخ مجلس خبرگان رهبری حسینی کاشانی شجاع‌ترین نماینده ای بوده که به وظایف قانونی خود عمل کرده است. وی در جلسه ۱۴ خرداد ۱۳۶۸ به رهبری موقت آقای خامنه ای و در جلسه ۱۵ مرداد ۱۳۶۸ به رهبری دائم ایشان به دلیل فقدان شرائط رهبری مندرج در قانون اساسی رای منفی داده است. استدلالهای حسینی کاشانی در اعتراض تاریخی او در اجلاسیه مجلس خبرگان مورخ ۲۴ تیر ۱۳۶۹: نقض قانون اساسی ۱۳۵۸ و ۱۳۶۸، نقض آئین‌نامه داخلی مجلس خبرگان، و ناتمام بودن نقض قانون اساسی به بهانه شرایط اضطراری.

در آذر ۱۳۹۰، رافق‌ تقی نویسنده‌ی دگراندیش جمهوری آذربایجان با حکم محمد فاضل ‌لنکرانی به اتهام ارتداد در باکو به قتل رسید. کتاب الکترونیکی مجازات ارتداد و آزادی مذهب: نقد مجازات ارتداد و سبّ‌النبی با موازین فقه استدلالی در تیر ۱۳۹۳ نقد این ماجراست. ترجمه انگلیسی آن با مقدمه مبسوط تحلیلی با عنوان توهین به مقدسات (سبّ) و ارتداد در اسلام: مناظره‌هایی در فقه شیعه در «مجموعۀ ترجمه متفکران مدرن مسلمان» دانشگاه آقاخان و دانشگاه ادینبورگ منتشر شد، در حالی که انتشار متن اصلی آن در ایران ممنوع است!

ترجمه انگلیسی کتاب حق الناس با عنوان «حقوق بشر و اسلام نواندیش» در «مجموعۀ ترجمه متفکران مدرن مسلمان» از انتشارات دانشگاه ادینبورگ منتشر شده است. نویسنده در مقدمه مبسوط انگلیسی آراء کتاب را با مهمترین متفکران معاصر محمود محمد طه، النعیم، آن مایر، مجتهد شبستری، و ساشادینا درباره «اسلام و حقوق بشر» مقایسه کرده است. ویرایش دوم کتاب حق الناس سیزده سال بعد از ویرایش اول، نه به زبان اصلی بلکه به انگلیسی منتشر شده، چرا که نویسنده بر خلاف قانون همچنان از حق نشر در کشور خود محروم است.

ماموران امنیتی به طور هم‌زمان به خانه سازندگان مستندی درباره استاد منتظری هجوم برده و کلیه کامپیوترها، گوشی‌ها، فیلم و صوت دهها ساعت مصاحبه و مستندات دیگر را سرقت، ضبط کرده و بردند. در اتحادیه جماهیر شوروی سابق استالین کوشید تمام آثار رقیب اصلیش تروتسکی را حذف کند و تاریخ انقلاب بلشویک، دوران لنین و به قدرت رسیدن استالین را مطابق میل خود به نمایش درآورد. نظام نیز از ماجراهای دهه اول جمهوری اسلامی روایتی تحریف شده ساخته و از تولید مستندی از زبان بازماندگان استاد منتظری جلوگیری می کند.

حاشیه انتقادی بر مدخل آذری قمی کتاب «جرعه ای از دریا» شبیری زنجانی. مواضع آذری قمی در چهار سال آخر عمرش تندروی سیاسی نبود، بلکه عمل به وظیفه شرعی امر به معروف و نهی از منکر و نصیحت به ائمه مسلمین بود. این‌که فقیه نزیهی مانند ایشان در قبال خودکامگی به نام دین و ادعای مرجعیت و فقاهت فرد فاقد شرایط لازم سکوت کرده جای سوال دارد. ادعای پشیمانی احمد آذری قمی از مواضعش در نقد مرجعیت و رهبری آقای خامنه ای از بنیاد بی اساس و جعلی است.