تفسیر قرآن

آیه‌ی نور و ظرائفش

خدا نور آسمانها و زمين است. زبان آیه آن چنانکه در انتهای ان تذکر داده شده است، زبان تمثیلی (مجازی و استعاری) است. مشبَّه خداوند است که مساوی نور است و وجه شبه ظهور و بروز و اظهار و ابراز است. آن چنان که نور بذاته ظاهر و مُظهر غیر است، خداوند نیز آشکار و ظاهر و بارز است و هرچه آشکار و بارز و ظاهر شود به اوست. نور الهی را اگر در سراچه‌ی جان انسان فرض کنیم، «مصباح» همان چراغ فطرت است، «زجاجه» و حباب قلب اوست، «مشکاة» روح محافظ ایمان و فطرت، «شجره‌ی زیتونه» وحی الهی، «نورْ علی نور» همان عقل و وحی رسولان الهی هستند.

مراد از بقیة الله قرآنی

مراد از بقیة الله در آیه‌ی ۸۶ سوره‌ی هود چیزی شبیه «الباقیات الصالحات» در آیه‌ی ۴۶ سوره‌ی کهف است. برخی روایات منقول از ائمه‌ی اهل بیت موجود در کتب اربعه و غیر آن بقیة الله را بر ائمه و مشخصا امام دوازدهم تطبیق کرده اند. این تطبیق برخاسته از نوعی توسعه در مفهوم بقیة الله از سرمایه یا سود حلال یا پاداش آنها به هر موجود نافعی است که مایه‌ی خیر بشر گردد. صحت این توسعه‌ی معنوی متوقف بر اعتبار روایات آن است. این احادیث مشکل سندی دارند.در نتیجه چنین استفاده ای از آیه‌ی یاد شده در مورد امام غائب فاقد دلیل معتبر روائی است.

ناسازگاری قرآن با واقعیتهای علمی و تاریخی؟

قرآن کتاب علمی و تاریخی نیست، اشاره‌ی آن به امور علمی یا تاریخی در حد ارتباط با هدایت بشری است. ببان قرآن در این موارد متناسب با فرهنگ، سرزمین و زمانه‌ی مخاطبان نخستین است. زبان قرآن در امور مرتبط با مسائل علمی خالی از کنایه و مجاز نیست و لزوما بیان واقع نمای خارجی نیست. بیانات قرآن در این زمینه ها ظهور ظنی است. داده های علمی یا تاریخی نیز تجارب ظنی دیگری است. در تعارض این ظنون ظن اقوی اخذ می شود.

آیات زنان پیامبر چه دردی از ما را دوا می کند؟

آنچه به عنوان شأن نزول آیات نقل شده است، اخبار واحدی هستند که علی الاغلب فاقد اعتبار سندی بوده، بسیاری از آنها یقینا مجعول هستند. ازدواج با مطلق زنان آزاد در آیه‌ی ۵۲ سوره‌ی احزاب برای پیامبر (ص) ممنوع می شود. قرار نیست تک تک آیات رافع درد همه انسانها در همه زمانها و مکانها باشد. آیات متعددی از قرآن صرفا پاسخگوی مشکلات عصر نزول است و به طور مستقیم هیچ ارتباطی با مسائل زمانها و زمینهای دیگر ندارد.بیشک قرآن حاوی آیات هدایت فرازمانی و فرامکانی است، همان آیات برای ایمان ما کافی است. انتظار هدایت فرازمانی و فرامکانی از تک تک آیات انتظاری بی وجه و بدون دلیل است. محمد بن عبدالله (ص) به نص قرآنی انسانی همانند من و شما بوده، وجه اختصاصی او وحی الهی بوده که به ایشان می شده است. اسوه‌ی حسنه بودن پیامبر (ص) در چارچوب بشری بودن ایشان است.

اولی الامر قرآنی در زمان پیامبر (ص)

در زمان پیامبر رسول و اولوالامر یکی بوده است. احتمال دوم امرای محلی منصوب پیامبر در زمان ایشان است. چه در زمان پیامبر چه بعد از ایشان اولی الامری که اطاعتش واجب است «اولی الامر مشروع» است نه هر صاحب قدرتی و شوکتی ولو با زور به قدرت رسیده باشد و بر ظلم حکومت کند.

تعمیم آیات جهاد خارج از زمانه و زمینه‌ی خود

آیات جهاد دستورالعمل مواجهه مسلمانان با همه غیرمسلمانان بویژه اگر تعرضی به مسلمانان نکرده باشند نیست. اسلام دین صلح و مداراست، اما در مقابل تعرض و حمله نظامی مسلمانان موظف به دفاع شرافتمندانه از خود است. اشکال زمانی آغاز می شود که کسی بخواهد آیات جهاد را خارج از زمانه و زمینه‌ی خود تعمیم دهد. این تعمیم خلاف نص قرآن و مخالف روح قرآن و اسلام و تعالیم پیامبر است.

آیات عذاب قرآن، جنگهای پیامبر و عدم خشونت عیسی مسیح

هر پیامبری متناسب با زمان و مکان خاص رسالتش تنظیم می شده است. قرار نیست دیگر پیامبران در شرائطی متفاوت با زمان عیسی مسیح (ع) شیوه‌ی ایشان را تکرار کنند. دعوت به صلح و دوستی ابزار مختلف دارد، گاهی با عدم خشونت است، و گاهی با جنگیدن در برابر آنها که مانع صلح و دوستی هستند. نفی مطلق جنگ افسانه ای است که حتی تاریخ سراسر جنگِ مسیحیت چه در قرون وسطی چه در دوران معاصر خلاف آن است. دفاع در مقابل متجاوز مسلح، مبارزه رهایی بخش برای آزاد کردن مردمِ در بند اخلاقی ترین راه رسیدن به صلح پایدار است.

دوازده طریق رحمت و بخشش الهی

پرسش: من شخصا با بیشتر آیات عذاب قرآن نمی توانم ارتباط برقرار کنم. به باور من خداوند همان خدای مهربانی است که همه بندگانش را

احکام منسوخ برده داری

پرسش: نظرتان در مورد آيه ٢٤سوره نساء و غنيمت گرفتن زنان در جنگ چيست؟   پاسخ: هر دو مورد سوال شما مربوط به دوران سپری

پرسش پیامبر (ع) از پیامبران پیشین (آیه ۴۵ سوره زخرف)

تمام انبياى الهى دعوت به توحيد كرده اند، و همگى به طور قاطع بت پرستى و شرک را محكوم نموده اند. اگر چه پیامبر (ص) مأمور به سوال شده است، اما این پرسش از هر انسانی اعم از مسلمان و غیرمسلمان است. پاسخ صریح قرآن به این پرسش چیزی جز این نیست که دعوت همه انبیای الهی به توحید بوده است و هیچ پیامبری به غیر الله دعوت نکرده است.

شک پیامبر(ص) در وحی؟ (آیه ۹۴ سوره یونس)

جمله شرطیه دلالت بر وقوع نمی کند. مخاطب آیه اگرچه پیامبر اسلام (ص) است، اما خطاب اصلی به کسانی است که در معارف الهی نازل شده به پیامبر (ص) تردید دارند. اینگونه خطاب به پیامبر (ص) در قالب جمله شرطیه با قصد خطاب اصلی به مردم در قرآن بی سابقه نیست و در اکثر تفاسیر به موارد مشابه اشاره شده است.

بردگی زنان در جنگ (آیه ۲۴ سوره نساء)

طبيعي است كه اين حكم نيز به عنوان يك حكم موقت و موسمي شرعي شناخته شود، حكمي موقت كه اَمُد و دوران اعتبار آن به سر آمده است و در اين دوران فاقد اعتبار و مشروعيت است، يعني برده‌داري، رقيت و مملوكيت انسان در اين ظرف غيرمشروع و حرام است.

تمثیل و زبان و زمان قرآن (آيه ۲۸ سوره روم)

مخاطب اوليه آيه با فرهنگ خاص زمانه اش كاملا تمثيل را درك كرده به حاقّ پيام دست يافته است. اما مخاطب ثانويه كه از فرهنگي متفاوت برخوردار است تمثيل را در ظرف فرهنگ مخاطب اوليه درك كرده اما به پيام جاودانه آيه كه همان توحيد و نفي شرك است مي رسد. به زبان ديگر اين تمثيل متعلق به فرهنگ گذشته است اما مُمَثّل و پيام آيه زنده و جاودانه است.