۱۳۹۹

مصاحبه کوتاه

غیرت دینی و انقلابی یزدی!

اگر در رهبری آقای خامنه ای اکبر هاشمی رفسنجانی نقش اصلی داشت، در مرجعیت وی محمد یزدی نقش اول را ایفا کرد. یزدی یکی از توجیه گران اصلی نظریه ولایت انتصابی مطلقه فقیه، بزرگترین عامل حکومتی کردن حوزه های علمیه شیعه در نیم قرن اخیر، در سرکوب مراجع مستقل و معترض نقش اصلی داشته است. رهبر جمهوری اسلامی در پیام تسلیتش «غیرت دینی و انقلابی» این «عالم مجاهد و پارسا» را ستود. فاصله این توصیف با جایگاه نازل مردمی یزدی دقیقا نشانگر شکاف عمیق حاکمیت با افکار عمومی است.

سخنرانی

امکان سنجی فقه سیاسی دموکراتیک

فیرحی از باورمندان «اسلام رحمانی» و تاریخمندی فقه؛ در حقوق اساسی و سیاست هیچ امر تعبدی یا حکم مولوی نیست تا برای تعیین آن سراغ فقه برویم. غفلت پرسش برانگیز از رای متاخر آخوند خراسانی (انکار مطلق ولایت فقیه)؛ مغالطه سهمگین: تطبیق حق (مقابل حکم) بر حق در امر سیاسی (مقابل تکلیف)؛ استعاره اصلی آقای خمینی در بحث ولایت فقیه استعاره محجوریت نه قضا؛ روایت فیرحی از آقای خمینی: فتوشاپی، غیرانتقادی و دموکراتیک؛ پروژه مرحوم فیرحی در مهمترین تالیفش «فقه و سیاست در ایران معاصر»: ارتجاعی و مبتلا به تناقض بنیادی.

اخبار

امکان سنجی فقه سیاسی دموکراتیک

مروری بر آثار مرحوم دکتر داود فیرحی. سخنرانی زنده جمعه ۱۴ آذر ۱۳۹۹ با پرسش و پاسخ. آیا استخراج مفاهیم مدرن سیاسی اجتماعی از متون پیشامدرن به عبارت دیگر «فقه سیاسی دموکراتیک» امری ممکن، مطلوب و مفید است؟ آیا علم فقه معادل علم حقوق است و می توان از حقوق اساسی اسلامی دفاع کرد؟ آیا حکومت دموکراتیک دینی امری ممکن و قابل دفاع است؟ پروژه دموکراتیزه کردن فقه سیاسی یا «اسلام سیاسی دموکراتیک» پروژه ای ارتجاعی و مبتلا به تناقض بنیادی است یا پروژه ای مترقی و پیش‌رو؟

یادداشت

محکومیت ترور، همیشه و همه جا

باید با منطق واحد ترور هر انسانی را همیشه و همه جا محکوم کرد خصوصا ترورهای دولتی چه توسط دولت اسرائیل چه توسط جمهوری اسلامی ایران. نتانیاهو و ترامپ می خواهند برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران را به هر قیمتی ولو ترور دانشمندان هسته ای متوقف کنند. ترور اخیر بار دیگر زنگ خطر آسیب پذیری امنیتی را در ایران به صدا درآورد و غرور هر ایرانی را جریحه دار کرد. امروز به جای شعار توخالی انتقام باید به فکر اصلاح ساختاری سیاستهای داخلی و خارجی جمهوری اسلامی بود.

احکام خانواده

ازدواج موقت

ازدواج موقت الزاما باید همانند ازدواج دائم ثبت شود. هر نوع ازدواج دائم و موقت مرد متأهل می باید با اجازه کتبی همسر وی صورت گیرد. در صحت ازدواج دختر بالغ رشیده اذن پدر شرط نیست. اما اطلاع حداقل یکی از والدین هر دو طرف از ازدواج منجر به روابط جنسی بویژه در نخستین ازدواج لازم است. این اطلاع شرط صحت ازدواج نیست و حکمی مستقل و احتیاطی است. قرآن کریم از از روابط پنهانی جنسی به شدت نهی کرده است. عده ازدواج موقت دو طُهر است.

روابط جنسی

روابط جنسی با جنس موافق

حرمت شرعی ارتباط جنسی با جنس موافق از مسلمات دینی است (حکم تکلیفی). همجنسگرایی چه بیماری باشد، چه امر طبیعی، قابل مجازات نیست (حکم وضعی). افراد همجنسگرا مطابق قانون در اموری که اخلاق عمومی را نقض نکند با دیگران برابرند. جنسیت فرد از امور شخصی است، و احدی بدون رضایت وی حق تغییر آن را ندارد. هرکس تا زمانی که خود را مسلمان می داند، شهادتین را بر زبان جاری کرده و به برخی از تعالیم دینی عمل می کند مسلمان است. ارتکاب فعل حرام باعث ابطال مسلمانی نیست.

یادداشت

فیرحی و دموکراتیزه کردن فقه سیاسی

دکتر داود فیرحی در اوج شکوفایی به دیار باقی شتافت. شاگرد سید جواد طباطبایی و متاثر از او در اندیشه سیاسی بود. استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، عضو شورای مرکزی مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم، روحانی اصلاح طلب، پژوهشگری نام آشنا در اندیشه سیاسی اسلام، و نویسنده ای پرکار بود که با پژوهشهای ارزنده و قلم معتدل خود به اندیشه سیاسی در اسلام معاصر و خصوصا فقه سیاسی خدمت کرد. فیرحی از مدافعان بازخوانی فقه سیاسی اجتماعی و دمکراتیزه کردن فقه شیعه بود.

نواندیشی دینی

چرا اسلام و تشیع؟

عامل اصلی مشکلات کشور حکومت دینی به جای حکومت سکولار، حکومت یکه‌سالار اقتدارگرا به جای حکومت دموکراتیک، مدیریت فقهی و ایدئولوژیک به جای «مدیریت علمی و مبتنی بر منافع ملی» است. کشتن معلم فرانسوی شرعا حرام و ریختن خون بیگناه بوده است. قرار نیست ما برای اقداماتی که حرام و نادرست می دانیم شرمنده باشیم. آنچه مسلمانان اهانت به مقدسات می پندارند اصولا در غالب کشورهای غربی جرم نیست تا مجازات داشته باشد، و آزادی بیان دقیقا شامل آنچه دینداران توهین به مقدسات (از جمله کاریکاتورهای پیامبر) می پندارند می‌شود.

اخبار

چرا اسلام و تشیع؟

سلسله مباحث نواندیشی دینی، سخنرانی زنده، شنبه ۱۷ آبان ۱۳۹۹، ساعت ۲۱:۰۰ به وقت ایران با پرسش و پاسخ. در دنیای امروز نقش التزام به دین و بعد از آن اسلام و در نهایت تشیع چیست؟ چرا باید هر روز شرمنده اقدامات وحشیانه‌ای شبیه جنایات پاریس و سخنرانی تند رئیس‌جمهور فرانسه باشیم؟ آیا سزای جنایات طراحی کاریکاتور پیامبر اسلام یا نشان دادن آن حقیقتا اعدام است؟ آیا وقت آن نرسیده که از تشیع و اسلام عبور کنیم و در نتیجه اکثر مشکلات که ناشی از آنهاست به سرعت حل شود؟

مقاله

تکفیر و تشیع

سیری اجمالی در رئوس دیدگاههای شیعه اثنی عشری درباره پدیده نامبارک تکفیر
محل نزاع، تکفیرمصطلح، فقهی، دنیوی، یا ظاهری است که پیامدهای تلخی مانند سلب حقوق حیات، مالکیت و کرامت انسانی دارد نه تکفیر باطنی، اخروی یا کلامی. از کفر باطنی و کلامی تکفیر مصطلح استنتاج کردن مغالطه سهمگینی است. شیعیان اصولی در عدم جواز تکفیر دیگر مسلمانان اتفاق نظر دارند. قول به اسلام ظاهری و کفر واقعی دیگر مسلمانان «نظر مشهور شیعه» نیست. جمع قابل توجهی از فقهای شیعه معاصر قائل به اسلام واقعی و ظاهری دیگر مسلمانان هستند.

یادداشت

اسلام شناس و قرآن پژوه فقید ایتالیایی

مسیمیو کمپنینی اسلام شناس و قرآن پژوه سرشناس ایتالیایی از خادمان اسلام رحمانی و انسانی دوست داشتنی بود. در آخرین ایمیل رد و بدل شده از آیات سوره الرحمن با اکرام از جاودانگی خداوند و فنای ماسوای او سخن گفته بود. کمپنینی مؤمنی موّحد بود. در معرفی اسلام در ایتالیا بلکه در جهان زحمت فراوان کشید و نام خیری از خود برجا گذاشت. از جمله مهمترین کتابهای تالیفی وی «تفاسیر جدید مسلمانان از قرآن» و «دیدگاههای فلسفی درباره تفاسیر جدید قرآن» قابل ذکر هستند. آخرین کتابش «محمد پیامبر خدا» بود.

نواندیشی دینی

از کربلای تاریخی تا کربلای اساطیری

پنج منبع دست اول کربلای تاریخی توسط مورخان اهل سنت محبّ اهل بیت نوشته شده اند. کربلای تاریخی متکی بر منابع اقدم معتبر، خالی از تعصبات مذهبی و گرایشهای غالیانه است، و تاریخ نگاری در خدمت مقاصدی از قبیل صنعت اشک گیری و کارخانه گناه شویی نیست. در کربلای اساطیری هدف امام حسین نیل به شهادت برای تحقق مشیت الهی است. دو پایه عزاداری: گریستن، گریاندن و خود را به گریه زدن در عزای حسینی، و شسته شدن گناهان هر چقدر بزرگ باشد با اشک بر سیدالشهدا هرچقدر کوچک باشد.

سخنرانی

درگذشت شجریان و عمیق تر شدن شکاف دولت-ملت

نزدیک شصت میلیون ایرانی در فضای مجازی با هنرمند محبوب خود قدرشناسانه وداع کردند. جمهوری اسلامی از سال ۱۳۸۸ در صدا و سیمای حکومتیش در حق محبوب‌ترین هنرمند ایرانی جفا کرد، و از سوی سرپرست و نماینده هتاک رهبری در موسسه کیهان وقیح‌ترین افتراها (وطن‌فروشی و ….) را نصیب او کرد. خامنه ای درگذشت او را تسلیت نگفت، در حالی که برای درگذشت هر آخوند پیزوری پیام تسلیت ملوکانه صادر می کند. سکوت رهبری در قبال این ضایعه ملی نشان از عمیق تر شدن شکاف دولت و ملت دارد.

یادداشت

صدای ایرانیان به خدا پیوست

محمد رضا شجریان استاد بزرگ آواز سنتی فارسی و از مفاخر هنری ایران معاصر دار فانی را وداع گفت. هنرمندی آزاده که در کنار مردم ایستاد و ستم را برنتافت و با صدایش که صدای مردم شده بود هنرمندانه از حقوق آنها دفاع کرد. ربنای تاریخی او صدای آشنای هر ایرانی در لحظات افطار بود و آوازهای او تبلور ادبیات غنی فارسی در اوج هنر بود. هنرمندی صاحب سبک را از دست دادیم. صدای شجریان به اعتبار هنرمندی، حقانیت، و آزادگی ماندنی است. اما ظلم حاکم رفتنی است.

اخبار

از کربلای تاریخی تا کربلای اساطیری

سخنرانی زنده همراه با پرسش و پاسخ، به مناسبت اربعین حسینی: به‌خاطر تعلق خاطر فراوان محبان خاندان پیامبر به سیدالشهداء نقلهای فراوانی درباره کربلا در قرون متاخر بعضا حتی با نیت خیر ساخته و پرداخته شده و به‌تدریج مجموعه ضخیمی از منابع و مدارک فراهم آمده که آمیزه ای از تاریخ و اسطوره است. در مواجهه با متون کربلا تاریخ، اساطیر و جعلیات را باید به دقت از هم تفکیک کرد. موازین کربلای تاریخی چیست و موازین کربلای اساطیری کدام است؟ چرا این تفکیک ضرورت دارد؟ و فایده آن چیست؟

خدا و شرّ

خدا و شرّ -۷

مسئله شرّ، ایران معاصر و فلسفه اسلامی: الهیات شکاکانه استراتژی تاکید بر «محدودیت علم آدمی» در پاسخ به براهین علیه وجود خدا در مسئله شرّ است. در بحث شرّ همت فلاسفه مسلمان مصروف اثبات سه قضیه شده است: شرور اموری عدمی و نسبی محسوب می‌شوند. خیرات و شرور در جهان مادی تفکیک ناپذیرند و خیرات بر شرور فزونی دارند. شرّ محض وجود ندارد. در هر شرّی جنبه خیریت یافت می شود. روشنفکران ایرانی اعم از دینی، معنویت گرای دین‌ناباور، و عرفی خداستیز در مباحث شرّ مصرف کننده صرف بوده اند.

مصاحبه تحلیلی

اکثریت مراجع با جمهوری اسلامی مخالفت کردند

من آینده ایران را بعد از جمهوری اسلامی یک حکومت شبیه به بعد از فروپاشی خلافت عثمانی می‌بینم. یک دوره اسلام‌ستیزانه خواهیم داشت تا بعد به دوران تعادل برسیم. دراین چهل سال، آن بخشی از روحانیت که با نام دین به حکومت نزدیک شد و به قدرت سیاسی آلوده شد آینده‌ای ندارد و منفور است. از ولایت مرجع تقلید به ولایت مجتهد متجزی و ولایت مومن مقلد تنزل کردید، چرا اسمش را می‌گذارید ولایت فقیه؟! اگر برای رهبری مرجعیت شرط لازم نبود، چرا بعد از رهبری ادعای مرجعیت کردید؟!

اخبار

خدا و شرّ –۷

مسئله شرّ در ایران معاصر و فلسفه اسلامی. سخنرانی زنده: یکشنبه ۳۰ شهریور ۱۳۹۹، ساعت ۲۱ به وقت ایران، همراه با پرسش و پاسخ. «الهیات شکاکانه» چه می گوید و مسئله شرّ را چگونه حل کرده است؟ متفکران معاصر ایرانی در مسئله شرّ مروّج کدام یک از رویکردهای متنوع منطقی، فلسفی، وجودی، عاطفی و هیجانی هستند؟ و تاملات آنها چه جایگاهی در فلسفه دین معاصر دارد؟ فیلسوفان مسلمان در مسئله شرّ چه دستاوردهایی داشته اند؟ کدام مشکلات را حل کرده اند؟ درباره کدام مشکلات بحثی نکرده اند؟

یادداشت

صانعی، مرجع اصلاح طلب خط امام

در مجامع آکادمیک بین المللی هرگاه مباحث فقهی ناظر به تبعیض زنان و غیرمسلمانان مطرح می شود فتاوای صانعی آبرویی برای اسلام شیعی است. او فرصت نیافت ضوابط اجتهاد متناسب با فقه مترقی خود را تدوین کند. اگر اشکالی است این فتاوی را «فقه جواهری» یا «فقه مدرسه آقای خمینی» خواندن است. کفه خدمات «صانعی متاخر» به فقه جعفری، ارائه سیمای خردپسند از اسلام و شریعت و حمایت از جنبش سبز در سه دهه اخیر به مراتب سنگین‌تر از کفه مواضع و عملکرد ناصواب «صانعی متقدم» در دهه شصت است.

سخنرانی

مجازات اعدام در اسلام معاصر

در چند سال اخیر در ایران، قصاص (بیش از ۷۵٪)، اجرای حدود و تعزیرات (کمتر از ۱۰٪)، و مواد مخدر (حدود ۱۲٪) اعدامها را در برمی‌گیرد. بهترین راه کاهش و حذف مجازات اعدام گذار دموکراتیک از یک سو و اصلاح دینی از سوی دیگر است. اسلام دین زندگی است، نه اعدام و مرگ. علوم جرم شناسی و حقوق کیفری مراجع تشخیص جرم و تعیین مجازات هستند نه فقه و شریعت. با اجرای هر حکم اعدام بنام اسلام، تشیع و شریعت ضربه جبران ناپذیری بر وجدان اخلاقی جامعه وارد می‌شود.

نواندیشی دینی

دین‌داری‌های ناموزون و عزاداری‌های نامشروع

هر چه وارد جزئیات حادثه کربلا شویم روایت معتبر کمتر می شود. اتفاقا نقل مجالس عزاداری ما همین جزئیات است که علی الاغلب جای مناقشه دارند. دوره کردن مقتل نه از اصول اعتقادی است نه از فروع آنها. ما چندین قرن است به جای بحث از تعالیم اصلی شیعی به «تاریخ قدسی و اسطوره‌ ای» کربلا سرگرم شده ایم، چرا که به جزئیات «تاریخ واقعی» کربلا دسترسی نداریم. مشکل از آنجا آغاز شد که توهم کردیم «دستگاه امام حسین» دستگاهی جدا از دستگاه خدا و پیغمبر و دیگر ائمه است.

نورافشانی بر تاریک‌خانه‌ی خبرگان

نورافشانی بر تاریک‌خانه‌ی خبرگان

کتاب با نورافشانی به مقررات، کمیسیونهای اصلی و عملکرد کلی مجلس خبرگان رهبری آغاز می شود. تصویب مقررات اصل ۱۱۱ قانون اساسی شامل حق نظارت، استیضاح و عزل رهبری علی‌رغم کاستی‌های فراوانش بزرگترین دستاورد تاریخ این مجلس عالی تا کنون است. هر دو رهبر جمهوری اسلامی نظارت بر عملکرد خود را به رسمیت نشناخته از کمترین همکاری با هیئت تحقیق اجتناب کرده‌اند. مهمترین مخالف «لزوم مرجعیت بالفعل رهبری» در مجلس خبرگان سیدعلی خامنه ای بود. خطر بزرگی که وی پیش‌بینی کرد سه سال بعد با رهبری خودش اتفاق افتاد!

اخبار

دینداری‌های ناموزون و عزاداری‌های نامشروع

سخنرانی زنده شب عاشورا، شنبه ۸ شهریور، ساعت ۲۱ به وقت ایران. آیا دینداری ما موزون یا متوازن است؟ با کدام شاخصها؟ آیا بزرگ شدن وحشتناک برخی اجزای مستحب و گاه خرافی، و کوچک شدن تاسف‌بار برخی اجزای ضروری دین نشانه بیماری مزمن نیست؟ آیا عزاداری، مقتل خوانی، روضه خوانی و مداحی از واجبات دینی است؟ بهترین راه اشاعه فضایل آزادگی، فداکاری، ایثار و تربیت دینی چیست؟ مهمترین شاخص‌های تشیع و ضوابط عزاداری مشروع کدام است؟ آیا در ایام بلای کرونا عزاداری مشروع در مراسم جمعی غیرمَجازی اصولا ممکن است؟

کتاب

استیضاح خبرگان و رهبران جمهوری اسلامی (۱۳۷۰-۱۳۶۱)

مجموعه استیضاح خبرگان و رهبران جمهوری اسلامی (۱۳۷۰-۱۳۶۱) تحلیل انتقادی نظریه ولایت مطلقه فقیه ازیک‌سو و حکومت دینی شیعی ازسوی‌دیگر «در عمل و بستر تاریخ معاصر» است. این مجموعه – که مبتنی بر مستندات و مدارک دست‌اول است که اغلب آنها برای نخستین‌بار منتشر می‌شود – چهار نهاد دینی طرازاول جمهوری اسلامی را استیضاح می‌کند: مقام رهبری (ولایت مطلقه فقیه) بنیانگذار نظام و جانشین وی، مجلس خبرگان رهبری، شورای بازنگری قانون اساسی و فقهای شورای نگهبان. مجموعه به پنج دفتر بر مبنای نظمی موضوعی – تاریخی تقسیم شده است.

روابط جنسی

خودارضائی

خودارضائی یا استمناء توسط فقهای کلیه مذاهب سنی و شیعه حرام و موجب تعزیر دانسته شده است. در عدم مطلوبیت خودارضائی فی الجمله بحثی نیست. خودارضایی اگر صرفا با خیال و بدون کمک هرگونه تماس اعضا و اشیاء با آلت جنسی صورت بگیرد مکروه است. اما استمناء مرد با کمک تماس اعضای بدن یا اشیاء با آلت جنسی حرام است. ازدواج ولو ازدواج موقت راه حل دین و مذهب ماست. تعالیم اسلام متمایل به تسهیل کامل ازدواج است، نه تحلیل خودارضایی از طریق ضرورتهای مشکوک.