سخنرانی

اجتهاد سنتی در دوران جدید به مشکلاتی مبتلاست. درباره‌ی اجتهاد در دوران معاصر هشت نکته مطرح شد: یک. شناخت موضوع احکام و توجه به تغییر بسیاری از این موضوعات در دوران جدید دو. تجدید نظر در مبانی جهان شناسی، انسان شناسی، اخلاقی و اعتقادی و توجه به این مبانی منقح در استنباط احکام سه. سپری شدن امکان تخصص در همه‌ی ابواب فقهی، و لزوم مراجعه به شورای مجتهدان متخصص در ابواب مختلف چهار. تبعیت محققانه نه تقلید متعبدانه. تقلید متعبدانه فاقد دلیل معتبر است پنج. مراجعه به مطمئن ترین فتوا…

ماه رمضان سه بُعد دارد: ۱. ماه روزه، ۲. ماه نزول قرآن، ۳. ماهی که شب قدر در آن است. قرآن کریم دو نزول داشته است. نزول اول: انزال دفعی که از آن به ام الکتاب، لوح محفوظ و کتاب مکنون تعبیر شده و حقیقت قرآن یکباره در شب مبارک قدر در ماه رمضان نازل شده است (مقام ‌إحکام). ما از این نزول جز آنچه خدا خود در کتابش معرفی کرده است چیزی نمی دانیم. نزول دوم: تنزیل تدریجی که قرآن در طی بیست و سه سال بر قلب محمد…

ما در دوران معاصر با چهار نوع بحران مرتبط با دین مواجهیم: بحرانهای عمومی مربوط به همه‌ی ادیان ناشی از عدم سازگاری تعالیم دینی و مذهبی با مقتضیات جهان مدرن، ۲. بحرانهای مربوط به اسلام، ۳. بحرانهای مربوط به تشیع، ۴. بحرانهای ناشی از جمهوری اسلامی. با دین شناسی قدیم نمی توان در دنیای جدید دین ورزی کرد. با جهان شناسی و انسان شناسی قدیم نمی توان به باورهای دینی سامان داد. کلام الله بودن تلازمی با جاودانه بودن مفاد تک تک آیات ندارد. آنچه باید رعایت و حفظ شود…

حج یکی از ارکان عملی اسلام ، در زمره‌ی عبادات مهم و سفری پر رمز و راز به خانه‌ی یار است. در نهمین جلسه از سلسله‌ جلسات زیبائی‌های اسلام ظرائف حج بر اساس تعالیم قرآن کریم مورد بحث قرار می گیرد. برخی از مباحث این جلسه عبارتند از: کعبه نماد اسلام؛ خانه ای امن، مبارک و مایه‌ی هدایت برای قوام مردم؛ تساوی همه‌ی مردم در خانه‌ی خدا؛ جان حج: توحید، تقوی و ذکرالله؛ فلسفه‌ی حج: یاد خدا و منفعت مردم؛ حج و تقوی: ممنوعیت آمیزش جنسی، گناه، جدال و شکار؛…

قانون اسلامی نمی تواند مجزای از حکومت اسلامی باشد. قوانین جزائی، تجاری، مدنی، بین الملل و سیاسی نمی توانند جاودانه و غیرقابل تغییر باشند. دو نقطه عطف در تاریخ اسلام اتفاق افتاده است: نقطه عطف اول در زمان صحابه و تابعین و آن انتقال از «اخلاق- محوری» به «فقه محوری» شریعت است. نقطه عطف دوم در حدود دهه‌ی سی و چهل هجری شمسی، «شریعت به مثابه‌ی نظام قانونی ایده‌آل» به جای شریعت به مثابه‌ی احکام عملی است. حکومت اسلامی میوه‌ی این نظریه است، که در آن شریعت به مثابه‌ی قانون…

انفاق (زکات، خمس، صدقه، نحله …) دومین رکن عملی اسلام و پس از نماز مهمترین عبادت است. در سلسله مباحث زیبائی‌های اسلام زیبائی‌های انفاق بر اساس تعالیم قرآن مجید مورد بررسی قرار گرفته است. سرخطهای بحث زیبائی‌های انفاق به شرح زیر است: انفاق تاوان است یا مایه‌ی تقرب؟ با انفاق چیزی از دست نمی دهید، امانت دارید نه مالک! به چه کسانی زکات بدهیم؟ نیکی چیست؟ مقام بِرّ (نیکی)، آنچه می ماند، پرداخت زکات: پرداخت حق محرومان و تطهیر مال، از چه انفاق کنیم؟ هفتصد برابر پاداش و بیشتر! برای…

اگر قیام و قعود، ركوع و سجود، و قرائت و تسبیح را کالبد نماز بدانیم ،حضور قلب و توجه درونی به حقیقت نماز و كسی كه با او راز و نیاز می‌كنیم جان و روح نماز است. خشوع نیز در واقع چیزی جز حضور قلب توأم با تواضع و ادب و احترام نیست. مؤمنان تنها به نماز به عنوان یك كالبد بی‌روح نمی‌نگرند، بلكه تمامی توجه آن‌ها به باطن و حقیقت نماز است.

دیدگاه متفاوت در جانشینی سیاسی پیامبر بحثی تاریخی است. باور به ولایت تکوینی ائمه نیز از ضروریات تشیع نیست. امامت به عنوان منبع سوم معرفت دینی و الگوی زیست مؤمنانه پس از پیامبر (ص) رکن تشیع است. جفا به امیرالمؤمنین (ع): - علی (ع) را مافوق انسان و از سرشت متفاوت دانستن و در حق او و دیگر ائمه‌ی اهل بیت غلو کردن جفا در حق ایشان است. - تعالیم امام علی را در سیاست خلاصه کردن جفا به اوست. - سیاست علوی را دستمایه‌ی حکومت استبدادی و ولایت جائر…

گزاره های اخلاقی مقدم بر دین هستند و بدون باور دینی نیز صحت و اعتبار دارند. دین باید اخلاقی باشد، اما دین غیر اخلاقی هم ممکن است. ادیان ابراهیمی اخلاقی بوده اند، اما در گذر زمان ممکن است برخی احکام آنها به دلیل عدم اجتهاد عالمان دینی غیراخلاقی شده باشند. یکی از وظایف مجتهدان بصیر توجه به مبانی اخلاقی در زمان استنباط احکام شرعی است. امر خلاف اخلاق نمی تواند مشروع باشد. اخلاق می تواند دینی و غیر دینی باشد. اخلاق سکولار هم ممکن است. اخلاق اسلامی یعنی اخلاقی که…

۱. زیبائی های خداوند، ۲. زیبائی‌های آخرت،۳. زیبائی‌های قرآن کریم، ۴. زیبائی‌های سنت نبوی، ۵. زیبائی‌های اخلاق اسلامی،۶. زیبائی‌های سیره‌ی علوی، ۷. زیبائی‌های نماز، ۸. زیبائی‌های انفاق، ۹. زیبائی‌های حجّ، ۱۰. زیبائی‌های روزه و شب قدر

سنت رسول الله (ص) دومین منبع و پس از قرآن کریم مهمترین شاخص اسلام است. شئون پیامبر (ص) را در شش امر می توان خلاصه کرد: یک. پیام رسان وحی الهی (تلاوت آیات)، دو. معلم دین (تعلیم کتاب و حکمت)، سه. اسوه‌ی مومنان (تزکیه)، چهار. زمامدار سیاسی، پنج. قاضی در منازعات و شش. ولایت تکوینی. درک صحیح ایمان و عمل صالح در گرو کتاب و سنت است. سنت به دو طریق روایت شده است: طریق اهل بیت و طریق صحابه و خلفا. شرط اعتبار سنت عدم تعارض با کتاب است.…

قرآن کریم وحی خدا نازل شده بر قلب پیامبر اوست. قرآن تفسیر محمد (ص) از تجربه‌ی قدسی یا تعبیر او از رؤیاهای رسولانه یا برداشت او از جهان نیست. محمد (ص) رسول خدا و حامل و تابع وحی الهی است نه اینکه قرآن و وحی تابع شخصیت بشری محمد باشد. آیات قرآن دو گونه است: برخی ناظر به حل مسائل عصر نزول و مخاطبان اولیه قرآن است. این دسته از آیات در دیگر زمانها غیر مستقیم روش مواجهه با مسئله را می آموزد. دسته دوم آیاتی است که به طور…

زیبائی‌های آخرت دومین بحث از مجموعه‌ی مباحث «زیبائی‌های اسلام» است. بحث شامل یک مقدمه کوتاه، چهارده سنت زیبای الهی مرتبط با آخرت و خاتمه‌ای مختصر دراحترام به مقام شهید ۲۱ رمضان امام علی (ع) است. آخرت تحقق اعمال دنیای ماست. بهشت و جهنم اخروی را در همین دنیا می سازیم. پاداش و عقاب تجسم حقیقت عمل ماست. در آخرت پرده ها می افتد. همه چیز آن گونه که هست آشکار می شود. خداوند با نزدیک ده راه مختلف رحمت خود را شامل حال بندگانش کرده است، از جمله ضریب یک…

بحث زیبائی‌های خداوند با نامهای نیکوی او (اسماء الحسنی) و رحمت عامه و خاصه‌ی اوآغاز می شود. سنن لایتغیر الهی به اجمال معرفی شده، سپس بحث بر سه سنت از سنن الهی متمرکز می شود: عدالت، رحمت و محبت. در سنت عدالت این نکات مورد بحث قرار می گیرد: صداقت الهی، جایگاه ایمان و عمل صالح در داوری الهی، عدالت کریمانه‌ی او که کردار ناشایست را معادل آن و کرادار نیک را چند برابر آن پاداش می دهد واینکه بدون بیان قبلی و ارسال رسل حسابرسی نمی کند. نکات ذیل…

عبادات از ثوابت دینی و هسته سخت دینداری و از لوازم بیّن عملی ایمان دینی است. عبادات و مناسک توقیفی و تعبدی هستند. توقیفی یعنی اصل تشریع آن و تعریف حدود و ثغور ان و شرائط قبول آن متوقف بر اراده شارع است. شارع خدا و رسول اوست. فقیه و عارف و متکلم و حکیم و عالم اخلاقی و به طور کلی عالم دینی حق جعل عبادت ندارد. عبادات از اجزای اصلی سبک زندگی مومنانه است. از مناسک چه می خواهیم؟ تا ما را الهی کند، تا ما را اهلی…

جریان اسلام سیاسی توانست سیاست را به متن زندگی شیعیان برگرداند، اما در مقابل بیش از یک هزاره تفریط به افراط گرائید و سیاست ورزی و به دست گرفتن قدرت سیاسی در تارک وظائف شرعی شیعیان قرار گرفت. پرداختن به جزئیات سیاسی وقت معتنابهی از متدینان را به خود اختصاص داد. مواضع سیاسی بیشترین نقش را در اعتبار جایگاه مراجع تقلید ایفا کرد. سیاست در مقامی بالاتر از فقه بلکه هر رشته‌ی دیگری قرار گرفت و مصلحت سیاسی سکاندار اندیشه‌ی دینی شد. مراجع تقلید غیرسنتی و روشنفکران دینی همانند احزاب…

پیامبر خدا آمده بود که ما را زنده کند، پیام اصلی او احیای معنویت و انسانیت است. معنا بخشی به زندگی اصل و اساس رسالت پیامبر است. تعالیم پیامبر به بشریت را می توان در ارائه سبک زندگی مؤمنامه تلخیص کرد. این سبک به دو بخش بینش مؤمنانه به هستی و منش و روش مؤمنانه قابل تقسیم است. مهمترین تعالیم پیامبر در بخش بینش مومنانه عبارت است از: باور به خدای واحد، باور به آخرت، باور به غیب. در بخش منش و روش مومنانه محورهای اصلی تعالیم پیامبر اینهاست: عدالت…

«اسلام سنتی»، تشیع سیاه پوش: عزاداری به مثابه کفاره گناهان «اسلام سیاسی»، تشیع سرخ انقلابی: عزا به مثابه همراهی سیاسی با قیام حسینی برای براندازی حاکمیت ظالم، استقرار عدالت، اقامه ی دین و بدست گرفتن قدرت سیاسی «اسلام مدنی»، تشیع سبز اجتماعی فرهنگی سیاسی: نهضت حسینی حماسه ی استقامت بر ارزشهای اصیل اخلاقی و اشاعه معالم دین

امامت سه ساحت متمایز و متفاوت دارد. کدام یک از این ساحات اصل اعتقادی است؟ آیا باور به هر سه ساحت لازمه‌ی تشیع است؟ ساحت اول: مرجعیت علمی و اسوه‌ی عملی. امام پس از خدا و پیامبر منبع سوم اخذ معارف دینی، معلم، مفسر و شارح بی خطای وحی الهی و سنت نبوی است. ساحت دوم: زعامت سیاسی. امام خلیفه‌ی پیامبر در زمامداری و حکومت داری و قضاوت در مرافعات مردم دوران خود است. ساحت سوم: ولایت تکوینی و وساطت فیض. امام باذن الله توان تصرف در کائنات دارد و…

ممیزات تشیع معالم و نشانه های آن است. تکیه بر «آنچه باید باشیم» است. ممیزات در سه بخش بررسی می شود: روشها، باورها و افعال. در روشها ممیزه تشیع پذیرش عقل و شهود در کنار وحی است. ممیزات تشیع در بخش باورها پنج محور است. محور اول توحید است.شیعیان به راهنمایی امامان اهل بیت هم به توحید صفاتی قائلند هم به توحید افعالی. بجای جبر یا تفویض مدرسه‌ی اهل بیت به اختیار قائل است. در این مدرسه هرگز توسل به پیامبر یا ائمه یا شفاعت ایشان توکل به خداوند را…

رویکرد دین پژوهانه‌ی احمد قابل نواندیشی در اجتهاد سنتی به شیوه‌ی متن محور و حاکم کردن عقل مشترک جمعی عرفی عصری بر شریعت و اقبال به روایات و فتاوای مغفول و شاذ به شرط سازگاری با فرهنگ زمانه است. اولا او یقینا نواندیش است، آراء متفاوت و فتاوای تازه ای دارد، مبانی جدیدی در مقایسه با معاصران خود دارد. ثانیا او صریحا در مکتوبات خود به کافی بودن منابع اصلی دین یعنی کتاب و سنت و عقل و نیز مجموعه‌ی آراء و فتاوای عالمان و فقیهان گذشته اشاره کرده و…

عدم رعایت حجاب گناه کبیره نیست، زیرا در هیچ آیه‌‌ی قرآن بر تارک آن وعده عذاب داده نشده است. در سنت رسول الله (ص) و سیره‌ی ائمه (ع) هیچ موردی از اجبار یا مجازات در امر حجاب گزارش نشده است. در هیچ «روایت معتبری» برای تارک آن عقاب وعده داده نشده است. نتیجه اینکه چون ترک حجاب شرعی گناه کبیره نیست، حاکم شرع مجاز به تعزیر تارک آن نمی باشد. عدم جواز تعزیر معنایی جز مردود بودن اجبار قانونی ندارد.